Τι αλήθεια σκέφτεστε όταν ακούτε τη λέξη «σούπερφουντς» (superfoods); Εμένα πάντως μου θυμίζει παιδικές σειρές με σούπερ ήρωες. Δηλαδή υπερβολές που δημιουργούν μια ωραία εικόνα η οποία απέχει μάλλον από την πραγματικότητα αλλά σίγουρα προσελκύει πιο εύκολα τους μικρούς τηλεθεατές! Μια ανάλογη ιδέα βρίσκεται και πίσω από τις λεγόμενες υπερτροφές. Είναι κάποια τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά που αποκτούν την «ταμπέλα» superfoods προκειμένου να γίνουν πιο ελκυστικά για το καταναλωτικό κοινό. Το συνθετικό «super» παραπέμπει σε κάποιου είδους υπερδύναμη, επομένως κάποιος πείθεται (ενδεχομένως) πιο εύκολα να τα δοκιμάσει αν γνωρίζει ότι θα έχουν τέτοια επίδραση στον οργανισμό του και θα προάγουν την υγεία του. Έτσι, τη γλυκοπατάτα, τα μαύρα φασόλια, τη μαύρη σοκολάτα, ή τη τσουκνίδα δε θα τα προτιμούσε κανείς έναντι στα συνηθισμένα αν δεν είχε ακούσει ή είχε διαβάσει ότι έχουν ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία. Ωστόσο, η λέξη superfoods είναι ταυτόχρονα κι ένας καλός λόγος για να υπερεκτιμηθούν κάποια τρόφιμα, για αυτό χρειάζεται προσοχή. Προσοχή, όχι ως προς την πρόθεση να τα καταναλώσουμε, αλλά ως προς το τι αποτελέσματα πιστεύουμε ότι μπορεί να έχει για τον οργανισμό μας η πρόσληψη ή υιοθέτησή τους.
Πολλά τρόφιμα – συνήθως φρούτα και λαχανικά – γίνονται αντικείμενο μελέτης από πανεπιστημιακά ιδρύματα ώστε να διαπιστωθεί πώς και γιατί το θρεπτικό τους περιεχόμενο επηρεάζει την υγεία του ανθρώπου. Και η αλήθεια είναι ότι όλα έχουν και κάτι διαφορετικό να προσφέρουν. Ωστόσο, πολλές από τις έρευνες πραγματοποιούνται με πειράματα που γίνονται σε ζώα, έτσι που τα συμπεράσματα δε μπορούν με ασφάλεια να γενικεύονται και για τον άνθρωπο. Επίσης πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι στις έρευνες οι συμμετέχοντες ακολουθούν συγκεκριμένη διατροφή (ελεγχόμενη) και είναι πιθανό η επίδραση να προκύπτει από συνεργική δράση, δηλαδή συνδυασμό τροφών ή συστατικών που συνυπάρχουν και περιλαμβάνονται στο κατά περίπτωση διαιτολόγιο. Ακόμη, η συχνότητα, η διάρκεια και η ποσότητα χορήγησης του συστατικού είναι παράμετροι που επηρεάζουν τα αποτελέσματα και για να υπολογιστούν πρέπει να βασίζονται σε πραγματικό και εκτελέσιμο πλάνο στα πλαίσια ενός τυπικού ημερήσιου διαιτολογίου.
Συχνά ως υπερτροφές αναφέρονται τα τρόφιμα που περιέχουν υψηλό ποσοστό αντιοξειδωτικών (βιταμίνη C και Ε, β-καροτένιο, κ.ά) ή ουσιών που εμφανίζουν αντιοξειδωτική δράση (πολυφαινόλες, όπως οι ανθοκυανίνες, οι ταννίνες, τα φλαβονοειδή και φαινολικά οξέα, κ.ά.). Οι παραπάνω ουσίες στα τρόφιμα είναι συστατικά που προστατεύουν τα κύτταρα από τις βλαβερές επιδράσεις των ελεύθερων ριζών. Οι ελεύθερες ρίζες παράγονται και από τον ίδιο τον οργανισμό, όμως προέρχονται και από άλλες πηγές (τσιγάρο, αλκοόλ, ακτινοβολία, μόλυνση του αέρα, κ.ά). Μεγάλη συγκέντρωση ελευθέρων ριζών οδηγούν σε μια κατάσταση που ονομάζεται «οξειδωτικό στρες» η οποία προκαλεί κυτταρικές μεταβολές που συνδέονται με ασθένειες εξασθένισης και γήρανσης του οργανισμού, όπως καρκίνο και άλλες μεταβολικές παθήσεις (καρδιαγγειακά νοσήματα και διαβήτη). Έτσι έχει βρεθεί ότι το ρόδι, το πορτοκάλι, το κακάο, το παντζάρι, ο σολομός, τα αμύγδαλα, το σκόρδο, τα πράσινα λαχανικά, η κανέλα και άλλα βότανα, αντιτίθενται και καταπολεμούν τις οξειδώσεις που επιβαρύνουν τον οργανισμό. Εξίσου όμως ευνοϊκή επίδραση αναφέρεται ότι έχουν και το ακτινίδιο, το γκρεϊπ-φρουτ, τα αποξηραμένα δαμάσκηνα, οι σταφίδες, το πράσινο τσάϊ, το αβοκάντο, ο λιναρόσπορος, η κινόα, τα προϊόντα ολικής άλεσης, κ.ά.
Από τα πιο γνωστά superfoods είναι τα φρούτα που ανήκουν στην κατηγορία των μπέρις (berries). Είναι γεγονός ότι η οικογένεια των berries (βατόμουρα, σμέουρα, μύρτιλα, μούρα και φράουλες) περιέχει υψηλά επίπεδα από πολυφαινόλες, φλαβονοειδή, καροτενοειδή, βιταμίνες (Α, C, E και φολικό οξύ), ανόργανα στοιχεία (ασβέστιο, σελήνιο, σίδηρο) και φυτικές ίνες εμφανίζοντας πολύ μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση σε σύγκριση με άλλα τρόφιμα. Πάντως, οι έρευνες δείχνουν ότι παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές στην ποσοτική και ποιοτική σύνθεσή τους. Αυτό οφείλεται σε πολυάριθμους παράγοντες: κλίμα και περιοχή καλλιέργειας, ποικιλία, βαθμός ωρίμανσης, κατάσταση παραγωγής και επεξεργασίας, χρόνος και συνθήκες συντήρησης/ αποθήκευσης. Όπως λοιπόν προκύπτει από τις μελέτες, ενώ τα περισσότερα είδη berries ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα καθώς παρουσιάζουν αντιφλεγμονώδη ή αντικαρκινική δράση, αποδίδονται διαφορετικές ιδιότητες σε συγκεκριμένα είδη: τα μούρα και τα βατόμουρα μειώνουν την χοληστερόλη και συμβάλλουν στην καλή λειτουργία της καρδιάς, τα μύρτιλα φαίνεται να προλαμβάνουν την νόσο Alzheimer, τα κρανμπέρις (cranberries) εμφανίζουν μοναδική αντιβακτηριακή δράση ενώ τα σμέουρα εμπλέκονται στο μεταβολισμό των λιπών.
Συμπερασματικά, είναι κατανοητό ότι πιο εύκολα εντάσσει κάποιος κάτι νέο στη διατροφή του όταν του παρουσιάζεται με το ανάλογο «περιτύλιγμα». Παρόλα αυτά, δε χρειάζεται να διακόπτουμε, να αντικαθιστούμε ή να παραμερίζουμε άλλα τρόφιμα, επικεντρώνοντας στα νέα σε βάρος των παλιών. Ούτε όμως σημαίνει ότι επειδή τα καινούρια χαρακτηρίζονται «κάπως», είναι καλύτερα από άλλα τρόφιμα που επίσης έχουν αποδεδειγμένες θετικές επιδράσεις στην υγεία του οργανισμού. Παράλληλα δε συνάγεται ότι εάν καταναλώσουμε τις υπερτροφές, μπορούμε να υπερβούμε την ποσότητα σε άλλα τρόφιμα που θεωρούνται πιο ανθυγιεινά. Μελετήστε προσεκτικά τα άρθρα που αναφέρονται στις υπερτροφές και διαπιστώστε μόνοι σας τις αλήθειες για τη διατροφική τους αξία. Αναζητήστε ελληνικής προέλευσης τρόφιμα σε καταστήματα που έχουν ανάλογη πιστοποίηση και εντάξτε τα στο εβδομαδιαίο διαιτολόγιο σας με εναλλαγές. Η φύση είναι πλούσια σε διάφορα τρόφιμα και καλό είναι να δοκιμάζουμε και να έχουμε ποικιλία στη διατροφή μας χωρίς βέβαια να ξεχνάμε το μέτρο. Είναι τα δύο κλειδιά για την ισορροπία στη διατροφή μας που με φυσικό και όχι υπερφυσικό τρόπο μπορούμε να την επιτύχουμε!
Αναφορές
Nile, S.H. & Se Won Park (2014). Edible berries: Bioactive components and their effect on human health. Nutrition (30), pp.134-144.
